Wanneer jy jou sierboomkind se gedrag wil verander is die volgende beginsels belangrik:

Herhaal die reël en bevestig dat dit steeds geldig is

Wanneer ’n sierboompie aan ’n grens of reël herinner word, is dit gewoonlik genoeg om onmiddellik die gewenste gedrag terug te bring. ’n Onemosionele: “Maar jy mag mos nie op die bed spring nie!” is heeltemal genoeg vir ’n tipiese sierboom­pie. Dit sal nie eers verbasend wees as ’n inskiklike antwoord terugkom nie: “O-ja, ’skuus Mamma.”

Die wet self tug ’n sierboom, kan ’n mens maar sê. Omdat sierboompies reëls aanvaar, hoef jou gesag nie met soveel mening soos met byvoor­beeld ’n roosboompie afgedwing te word nie. Die reëls staan as ’n hele weermag van amptenare in jou plek. Wys jou sierboompie net weer op hulle, en daar kom meestal gou weer goeie orde.

Wys wat die logiese gevolge van optrede of versuim is

Omdat sierboompies so graag die regte ding reg doen (volgens hulle eie persepsie natuurlik), moet ons hulle kans gee om verkeerdhede self reg te stel. Hulle het soms ’n oordrewe sin vir die regverdige.

Ons kan dit voordelig gebruik deur regverdige, logiese gevolge te gebruik om hulle te dissiplineer. Ons het al sulke voorbeelde genoem. As ’n sierboompie byvoorbeeld nog nie haar vuil bakkies, bekers of borde teruggebring het kombuis toe nie, sal sy dit moet doen voordat sy weer ’n eet- of drinkding kan kry.

Hoe langer ons met die taak van dissipline besig is, hoe beter sal ons word met die raaksien van natuurlike, logiese gevolge.

Gee gereeld opregte en duidelik verwoordbare aanmoediging

Wanneer hulle presteer of iets doen wat jou plesier, moet jy aan jou sierboompies erkenning gee op hulle manier – ’n private eerder as publieke beloning. Sierboom­pies smag nie na die verhoog en applous nie. Hulle wil eerder die sterretjies of mooi opmerkings in hulle skoolboeke tel as om voor die hele skool met ’n akade­miese medalje beloon te word.

Sierboompies is skaam wanneer ons hulle voor ander aanprys, maar waardeer dit wanneer ons alleen vir hulle in die oë kyk, en met nadruk iets sê soos: “Ek sien regtig raak hoe jy jou beste doen. Dit is ’n baie mooi eienskap wat jou ver gaan bring in die lewe! Hou so aan!”

Maak beslis gebruik van puntesisteme en beloningskaarte

Sierboompies se geaardheid maak dat hulle waarskynlik die beste van al die boomsoorte op beloningskaarte reageer. Bring dit in hulle kamers teen die muur of binnekant van die deur aan waar dit nie te publiek is nie, en beloon hulle daar sigbaar met sterre of punte.

Moet egter nie negatief op sulke kaarte werk soos om sterre af te trek of punte te kanselleer nie. Laat hulle na groter belonings toe werk deur punte op te hoop.

As hierdie soort sisteem vir jou te moeilik is om in stand te hou, gebruik ’n 5-puntstelsel. Een punt elk vir tande borsel word byvoorbeeld toegeken vir self onthou, deeglik gedoen, doppie op tandepaste teruggesit, wasbak netjies gelos en ’n mooi gesindheid.

Jy sê net elke keer byvoorbeeld: “Mooi so! Dit was ’n vier. Onthou die doppie.” Jou kind gaan teken dan self die punt aan.

Enige takie kan so in vyf stukkies detail verdeel word. Dit help ook die sier­boompies wat vergeetagtig kan wees om elke keer seker te maak hulle het vyf dingetjies onthou. Neem as nog ’n voorbeeld toiletgewoontes. Die vyf punte gaan vir deur toemaak, toiletpapier gebruik, spoel, die sitplek laat sak (vir seuntjies) en hande was.

Kies noukeurig die verlies of vermeerdering van voorregte

Die voorregte wat vir sierboompies van betekenis is, hou verband met hulle behoefte aan privaatheid, kreatiwiteit, orde en stilte. Hulle word dalk die beste beloon deur hulle alleentyd in hulle kamer te gun, terwyl tyd alleen in die kamer ’n palmboompie baie jammer vir homself sou laat voel!

Om iets te kry wat hulle nie hoef te deel nie, is vir ’n sierboompie wonderlik. Om ’n nuwe CD, ’n stel kunspotlode, ’n sketsboek of ’n eie radio in die kamer as beloning aan te bied, spreek tot die kunssinnige sierboom­pies. Wanneer hulle weet dat swak gedrag gaan beteken dat hulle daardie voorregte verloor, kom hulle gou terug op die nou paadjie.

’n Kweekplan vir ’n sierboompie: praktiese planne met dissipline

Wanneer ek praatjies oor die boomsoorte gee, neem ek dikwels vier jong boompies saam en dan pak ek ook ’n klomp tuingereedskap en ander snoeigereedskap uit: ’n ketting­saag, ’n byl, ’n figuursagie, ’n snoeiskêr, ’n tang, ’n tweezer en ’n stompuntnaelskêr­tjie.

Dan verduidelik ek dat die eerste klomp gereedskap heeltemal te gevaarlik is vir die kweek van sierboompies. ’n Mens het amper nie iets anders as die doringtangetjie en die naelskêrtjie nodig nie, want gewoonlik is daar min gedrag om “af te sny” of “uit te kap”.

Sierboompies is nie regtig ’n dissiplinêre uitdaging nie en hulle ouers dink gewoonlik meer van hulle eie vaardighede as ouers as wat hulle verdien om te dink! Hulle kyk na die stouter kinders om hulle en wonder wat die ander ouers verkeerd doen.

Die emosionele uitdaging verbonde aan die kweek van sierboompies is egter reusagtig. Hulle is nie ’n hand vol nie; eerder ’n hart vol. Ons bekommer oor hulle selfbeeld, nie hulle punte nie en oor hulle vrese, nie hulle vriende nie.

Ons wonder hoe om nie hulle lang tone raak te trap nie en wens ons kon met hulle praat sonder dat al die kraantjies (of sluise!) oopgedraai hoef te word.

As ons self nie gemaklik is met ons eie emosies nie, kan hulle emosies ons heeltemal radeloos maak. Wanneer ’n sierboompie se emosies, gekerm of selfbejammering ons onder kry, reageer ons gewoonlik ook met meer as die nodige dosis emosie en dan word die situasie baie gou bloederig.

Ons belangrikste stap in die kweekplan vir ons sier­boom is om te weet dat ons nie met emosie – hulle s’n of ons s’n – iewers gaan kom nie. Ons moet ’n kalmte skep of afwag voordat ons kan vorder.

Sierboompies wat met kettingsae en byle benader word, oorleef gewoonlik nie dissipline in hulle ouerhuis nie. Emosionele en fisieke geweld vernietig hierdie sensitiewe boompies. Ons kweekplan gaan dus bes moontlik min na geen pak slae (onthou: dis onwettig in jou eie huis!), sagte woorde en ander onemosionele benaderings insluit.

Ons moet egter ook soms straf. Dit is baie moeilik met sierboompies wat oorsensitief is – en baie van hulle is. As ons dit egter nie doen nie, leer hulle om hulle emosies doelbewus te gebruik om ook ander te manipuleer sodat hulle met wangedrag en verskonings kan wegkom.

Kliek hier vir jou uitdrukbare praktiese plan vir dissipline.

Hoe moet ons met ons sierboompies praat?

As ons werklik tot ’n sier­boompie wil deurdring, moet ons die volgende riglyne volg:

• ’n Sierboompie luister na hoe ons praat (die emosie), en nie net na wat ons sê nie. Ons moet dus baie rustig en vriendelik kommunikeer. Hulle kan blitsig by ons negatiwi­teit “aansteek” wanneer ons met ’n kermstem praat en dan kan ons ’n mislike reaksie verwag.

• Sierbome sukkel soms om net te luister en wil graag soveel moont­lik op skrif hê. Maak tekeninge van die reëls en plak dit iewers op eerder as om jou kleuter heeldag daaraan te loop en herinner. ’n Knaende gekerm maak hulle vies.

• Praat rustig en moet hulle nie te veel aanjaag nie, want sierboompies wil graag alles goed doen en het tyd daarvoor nodig.

• Sierboompies wil voel hulle word waardeer, en dat jy verstaan dat jou verwag­tinge vir hulle moeite of inspanning gaan kos. Sê dus asseblief en dankie.

• Sierboompies moet alles in die fynste besonderhede verstaan, so herhaal geduldig wat jy gesê het indien nodig.

• Dra jou begrip vir die emosies wat sierbome beleef oor deur te sê: “Ek besef hierdie opdrag (of straf of versoek of woorde) laat jou __________________ voel.”

• Pasop vir alle sêgoed wat ’n sierboompie se diep emosies en ervarings kan afskiet. Verbode woorde sluit in: “Ruk jouself reg. Hou op huil. Kom nou daaroor. Hoe lank gaan jy nog huil? Wat is so erg daaraan? Môre is nog ’n dag. Toemaar, ander mense kry baie swaarder as jy. Wees dankbaar – dit kon erger gewees het. Ek weet van iemand wat … ”

• Onthou dat sierboompies net die negatiewe hoor. Moet dus nooit komplimente met kritiek opvolg nie. Wanneer ons vir sierboompies sê “Die kamer lyk prag­tig, maar jy moet volgende keer onthou om jou kasdeure toe te maak”, hoor hulle net “Jou kasdeure moes toe gewees het.”

Wanneer ons sê “Dis goeie punte hierdie, maar dit lyk my jy het verlede kwartaal nog beter gedoen,” hoor hulle net “Jy het al beter gedoen.” Gee jou kompliment en weerstaan die versoeking om die klein bietjie kritiek daarby aan te las. Hanteer die kritiek later sensitief, as jy moet.

• Sierboompies neem dinge maklik persoonlik op en is daarom baie sensitief vir beskuldigings. Wees dus seker van jou feite en praat privaat met hulle wanneer jy dink hulle is skuldig. Wanneer hulle in die openbaar tereggewys word, word hulle baie aanvallend en sal hulle waarskynlik jok om hulle selfbeeld te be­skerm.

• As sierboompies iets aanvang wat ons nie van hulle verwag nie, moet ons nie oorreageer nie. Vra eerder vrae om beter te verstaan.

My sierboompie is glad nie ’n kind wat goed breek of beskadig nie, maar toe sy vier was, het sy op ’n dag vertikale vensterblinders stukkend gesny – elkeen ’n ander lengte! Ek het woedend gereageer. Dit het eers baie later uitgekom dat sy gedink het dit gaan mooier wees as elke paneeltjie ’n ander lengte is.

Waarom het ek sommer aanvaar sy was stout? As ek kalm gevra het hoekom sy dit gesny het, sou ek dadelik besef het dit was ’n groot fout wat sy in kinderlike onskuld begaan het. Sy het gedink sy is besig met binneversiering! Noudat sy ouer is, sien ek elke dag tekens van hierdie kunstige, kreatiewe inslag!

• Sierboompies word dikwels kwaad wanneer hulle gekritiseer word en kan dan vlymskerp reageer om jou ook te probeer seermaak. Moet dit nie persoonlik opneem of daarop reageer nie. Praat later daaroor om jou sierboompie te help om nie so terug te kap nie.

• Ons kan niks leliks terugtrek wat ons vir hulle gesê het nie, want sierboompies onthou alles! Wanneer ons teen hulle uitgevaar het, in hulle karakter ingeklim het of onredelik was, moet ons teruggaan en om verskoning vra.

Selfs om hard te skree, is te erg vir hulle sisteempies. Hulle ervaar die aggressie daarvan dieselfde as wat hulle fisieke geweld sal ervaar.

• Moenie baie praat wanneer ’n sierboompie emosioneel is nie – hulle word sommer kwater! Gee tyd en ruimte en praat later.

• Sierboompies is baie sensitief vir stilstuipe, want hulle vul die spasies in. Hulle verbeel hulle die erg­ste, lê woorde in jou (toe) mond en verbeel hulle gewoonlik jou woede of ontevredenheid is heelwat erger as wat dit regtig is.

Kry jouself minstens sover om te sê: “Ek sal later vir jou sê hoe ek voel, gee my net tyd.” Dit help hulle om te wag vir die waarheid en nie so op hol te gaan nie. Dit leer hulle ook ’n manier om hulle reaksies uit te stel totdat hulle minder emosioneel is.

Hoe kan ons beter na ons sierboompies luister?

• Onthou die emosionele stortvloed is sierboompies se styl – as die storie deurmekaar is, luister na die hart.

• Sierboompies sien al die detail as ewe belangrik, wees dus maar geduldig terwyl hulle die bobbejaan agter die bult gaan haal.

• Vra hulle om op te som wat hulle alles gesê het wanneer jy nie volg nie, maar moenie afskakel nie – dit maak hulle geweldig seer.

• Sierboompies kan onmiddellik voel wanneer jy krities of skepties is oor wat hulle sê en dan raak hulle op hulle hoede. Dit maak dat hulle nie verder hulle hart wil oopmaak nie.

Pasop om nie deur jou wenkbroue te lig, te frons of te sug nie-verbaal sulke negatiewe terugvoering te gee terwyl hulle praat nie. Gee maar kans tot dit jou beurt is om te praat en reageer dan versigtig.

• Verstaan dat wanneer ’n sierboompie so baie detail vrae het, dit nie wantroue in jou beteken nie. Hulle het maar net ’n groot behoefte om alles te weet en te verstaan.

• Sierboompies kla graag en het gewoonlik ’n heel aparte kermstem vir sulke geleenthede. Jy mag nooit na daardie stemmetjie luister nie, anders word hy permanent. Sê net baie kalm: “Ek wil graag luister, so jy sal in jou vriendelike stem moet praat.”

• Wees bedag op sierboompies se geheime wapen – hulle gebruik emosionele kerm en beskuldigings van onreg om ouers te manipuleer. Wanneer jy hiervan hoor, moet jy dit uitwys en seker maak dat dit nie ’n patroon by jou sierboom­pie word nie.